लैंगिक हिंसा अन्त्यको सन्देश छर्दै युगिन थिएटर पाँचथरको टोली ताप्लेजुङका सडकमा

खगेन्द्र अधिकारी
ताप्लेजुङ,मंसिर १५ । जोत्ने क्रममा खेतबाट निस्किएका माटोको डल्लाले किसान आजित छन् । खेतमा काम गरेका श्रीमान भोकाए होलान् भनेर उनकी श्रीमतिले खाजा लिएर आउँछिन् । हल बाँधेका गोरु बिसाएर श्रीमानले खाजाको खुसी साट्लान भनेर मख्ख परेकी श्रीमतिलाई श्रीमानले डल्ला नफोरेको र खेतको चेरचाहमा ध्यान नदिएको गुनासो गर्न थाल्छन् । यहीबाट सुरु भएको छ ‘लैंगिक हिंसाको कथा……. । लैंगिक हिँसाको १६ दिने अभियान चलिरहेका बेला युगिन थिएटर पाँचथरले ताप्लेजुङ सदरमुकाम फुङलिङमा प्रस्तुत गरेको सडक नाटकको एक भाग हो यो ।

लैंगिक हिँसा गर्ने मनशाय बोकेकाहरुमा हिंसाको सुरुआतका लागि खास कारण नै चाँहिदैन भन्ने सडक नाटकको उक्त भागले आशय दिएको छ । सडक नाटक प्रस्तुतीका संयोजनकर्ता तथा फुङलिङ नगर उपप्रमुख भीमादेवी ओझा मानिसको गलत सोचाई,पछौटेपन र हिंस्रक आनिवानी लैंगिक हिंसाका प्रमुख कारण रहेको बताउँनुहुन्छ । स्रोत,साधन,अवसर, जिम्मेवारी तथा हक अधिकारको असमान वितरणले लैंगिक हिंसा सृजना गर्ने उहाँको बुझाई छ ।

सडक नाटकमा प्रस्तुत भएको एक भागको झलक हेर्ने हो भने पनि लैंगिक हिंसा गलत मानवीय व्यवहारबाट सुरु हुने रहेछ । जोत्ने क्रममा खेतबाट माटोको डल्ला निस्कनु सामान्य र स्वभाविक हो । तर नाटकमा माटोको डल्ला निस्कनुको दोष श्रीमानले उनकी श्रीमतिलाई लगाएका छन् । श्रीमानले खेतवारीमा ध्यान नदिएको गुनासो श्रीमतिसंग गर्दा श्रीमतिले आफुले घरधन्दामा समय दिएको र फुर्सद नबसेको भन्दै श्रीमानलाई सम्झाई बुझाई गर्ने कोशिष गरेकी छन् । तर श्रीमान उल्टै आफ्नी श्रीमतिले खर्चिएको समयप्रति असन्तुष्टी पोख्दै भन्छन्‘जति गरेपनि महिलाले पुरुष जति ज्याला पाउँदैनन् क्यारे !’ । यसले समान कामको असमान ज्यालालाई उजागर गरेको छ । हाम्रो समाजका यदाकदा क्षेत्रमा अहिले पनि एउटै प्रकृतिको र समान समय काम गर्दा पनि महिला र पुरुषबिच उसले पाउने दैनिक ज्यालादारीमा भिन्नता छ ।

राजनीतिकर्मी तथा अधिकारकर्मी नीता सिवा कामको आधारमा हुने विभेद,श्रमको आधारमा हुने विभेद,घर व्यवहारका कामलाई लिंगका आधारमा बिभाजन गरी छुट्याईनु र सोहि अनुसार काममा खटाइनु,मानवीय संवेदनाका आधारमा व्यवहार नगर्नु,आदर र सम्मानको सट्टा अपमान र गलत बिचार पाल्नु घरेलु हिंसाका प्रमुख कारण रहेको बताउँनुहुन्छ । मानिसलाई उसको शारीरिक अवस्थाको समेत मनन् नगरी व्यवहार गर्नु लैंगिक हिंसाको अर्को रुप हुने उहाँको भनाई छ । घर परिवारका सदस्यले मिलेर काम गर्ने बानी बसाल्ने,एकअर्काप्रति समान सोचाई राख्ने,समस्या पर्दा मिलेर समाधान गर्ने,घरधन्दा र मेलापातलाई पारिवारिक मिलनका साथ पूरा गर्ने जस्ता बानीले लैंगिक हिंसा क्रमशःन्यूनीकरण हुँदै जाने गैर सरकारी संस्था महासंघ ताप्लेजुङका अध्यक्ष खड्गबिक्रम सुबेदी बताउँनुहुन्छ ।

युगिन थिएटर पाँचथरका प्रस्तोता कमल घिमिरे लैङ्गिक आधारमा शारीरिक,मानसिक,सामाजिक साँस्कृतिक,आर्थिक तथा यौनिक रुपमा असर नपर्नेगरी सबैबाट व्यवहार हुने र सोहि अनुसार अघि बढ्ने हो भने लैंगिक हिंसा अन्त्यको बाटो मार्गप्रसस्त हुने दावी गर्नुहुन्छ ।‘यसका लागि परिवारका प्रत्येक सदस्यमा चेतना र गलत व्यवहारको संस्कार हट्नु पर्छ’घिमिरेले भन्नुभयो । लैंगिक हिंसा अन्त्यका लागि सडक नाटकमार्फत सामाजिक चेतना प्रवाह गर्न युगिन थिएटरले सडक नाटक प्रस्तुति गरेको उहाँले बताउनुभयो । युगिन थिएटरले ताप्लेजुङ बाहेक पाँचथरका बिभिन्न स्थानमा समेत सडक नाटक प्रस्तुत गरेर सचेतना अभिबृद्धिका लागि काम गरिरहेको बताएको छ ।

लैङ्गिक हिंसा अन्त्य गर्ने सम्बन्धमा केही नेपाल ऐनलाई संशोधन गर्न बनेको ऐन,२०७१ अनुसार सार्वजनिक वा निजी जीवनमा लैङ्गिक आधारमा कसै प्रति शारीरिक,यौनजन्य वा मानसिक क्षति वा पीडा पु¥याउने कार्य र लैङ्गिक आधारमा हुने वा हुन सक्ने कुनै पनि प्रकारको अपमानजन्य,पीडाजन्य वा धम्कीपूर्ण व्यवहार,दवाव, करकाप वा स्वेच्छाचारी रुपमा महिलालाई स्वतन्त्रताको उपभोग गर्नबाट वञ्चित गर्ने कुनै कार्य समेतलाई लैंगिक हिंसा भनेको छ ।